Wrona, lis, dzik i myszołów (shutterstock.com)
Kuropatwa zwyczajna jest narażona na ataki drapieżników w każdym etapie swojego życia. W czasie sezonu lęgowego, nieprzypilnowane jaja mogą zostać zabrane przez ptaki z rodziny krukowatych, szczury, jeże, małe łasicowate, koty i dziki. Jaja i wysiadująca je samica również są zagrożone przez większe drapieżniki, takie jak lisy czy borsuki. Po wykluciu pisklęta mogą paść ofiarą tych samych drapieżników. Dla opierzonych młodych oraz dorosłych ptaków zagrożenie stanowią głównie lisy, łasice, jastrzębie, błotniaki i myszołowy.
Ponad 50% gniazd kuropatwy zwyczajnej może zostać zniszczonych przez drapieżniki, aczkolwiek odsetek ten wynosi około 15% na terenach o niskim zagęszczeniu drapieżników. Corocznie ginie 45-55% w pełni wyrośniętych ptaków (z wyłączeniem polowań), większość z nich z powodu drapieżnictwa. Znaczenie drapieżnictwa jako czynnika regulującego liczebność kuropatwy zwyczajnej została eksperymentalnie zademonstrowana w skali krajobrazu Anglii. Metodą było legalne usunięcie powszechnych drapieżników. W ciągu 3 lat, zagęszczenie kuropatw po okresie reprodukcyjnym wzrosła 3,5 razy, a podczas wiosennego okresu rozmnażania 2,5 -krotnie, gdy drapieżniki zostały usunięte, niż gdy były obecne. We Francji, przeprowadzone na dużą skalę badania ekologiczne wykazały, że wskaźniki wzrostu zagęszczenia i populacji wiosennej kuropatwy zwyczajnej były ujemnie skorelowane z liczebnością błotniaków. W Polsce, na podstawie wyników 14-letnich badań, stwierdzony spadek sukcesu lęgowego i przeżywalności dorosłych osobników przypisano głównie wzrostowi liczebności drapieżników lęgów i wysiadujących samic, czyli głównie lisów.
Unikanie drapieżnictwa
Nietrudno wypatrzyć stado kuropatw w śniegu (© Markus Jenny)
Aby uchronić się przed drapieżnikami, kuropatwa zwyczajna polega na swoim maskującym upierzeniu, czujności (wzmożonej poza sezonem lęgowym poprzez życie w grupach rodzinnych lub stadach) i dostępie roślinności, w której może się ukryć. Ostatni element może być szczególnym problemem w przypadku współczesnych krajobrazów rolniczych, zwłaszcza po opadach śniegu i żniwach, gdy pozostaje znikoma ilość roślinności. W związku z tym, niezbędnym jest zapewnienie wystarczającej osłony, dostępnej dla ptaków w ciągu całego roku. Roślinność mająca służyć jako osłona powinna być na tyle luźna, aby kuropatwa miała do niej swobodny dostęp i mogła się swobodnie poruszać, zapewniając jednocześnie ochronę przed naziemnymi i powietrznymi drapieżnikami. Dla przykładu, funkcję taką spełniać może: dzika roślinność, rosnąca wzdłuż żywopłotów, stały pas roślinności, celowo wysiana osłona (taka jak jarmuż) czy przezimowane ściernisko. Usytuowanie powinno uwzględnić bliskość żerowiska oraz zachowanie odległości od lasów i zadrzewień, przyciągających drapieżniki.
Zarządzanie drapieżnikami
Jeśli zagęszczenie drapieżników jest niskie, ich widok może stanowić przyjemność dla wszystkich, bez znaczących konsekwencji dla populacji kuropatwy (o ile nie jest ona we wczesnym stanie odnawiania, kiedy to każda strata jest znacząca). Jeśli liczba drapieżników jest umiarkowana, ich znaczenie będzie zależeć od celu restytucji. Gdy obranym celem są okazjonalne obserwacje kuropatw przez myśliwych i miłośników przyrody lub pozyskanie jej niewielkiej ilości drogą sokolniczą (gdzie polowanie uważane jest za udane po schwytaniu jednej), wtedy skonsumowanie rocznej nadwyżki odchowanych młodych przez drapieżniki może nie stanowić problemu. Gdy jednak główną motywacją dla zachowania populacji kuropatwy jest chęć uzyskania jej wystarczającej ilości, aby móc polować z bronią, wtedy nawet umiarkowany poziom drapieżnictwa może być problematyczny. W wypadku wysokiego zagęszczenia drapieżników samo zagospodarowanie środowiska może być niewystarczające, aby zachować populację kuropatwy i pozbycie się pospolitych drapieżników staje się koniecznością.
Gatunki drapieżników, które można kontrolować i dozwolone metody różnią się pomiędzy krajami w całej Europie. Ograniczanie liczebności drapieżników jest bardzo czasochłonna, wymaga dużego zaangażowania czasowego ze strony myśliwych, a często także wysokich kosztów na premiowanie odstrzału lub zatrudnianie strażników łowieckich. Aspekty społeczne wynikające z kontroli drapieżników, wymogi związane z zatrudnieniem personelu czy korzyści dla innych gatunków, również są zależne od danego kraju.
W sieci
Strona Perdix w twoim kraju posiada wiele informacji na temat kontroli drapieżników, aby zminimalizować ich wpływ na kuropatwę zwyczajną